Allah’ın emir ve yasakları elbetteki kulların iyiliği içindir. İslâm bilginleri, bütün
hükümlerin insanların yararlarını gerçekleştirme amacına yönelik olduğu konusunda
görüş birliği içindedirler. Allah’ın yapılmasını istediği şeylerde kullar için çok büyük
faydalar, yasakladığı şeylerde ise büyük zararlar bulunduğu kaçınılmaz bir gerçektir.
İslâmi öğretinin kendilerine yüklediği misyon gereği İslâm âlimleri çeşitli ibadetlerin
yarar ve hikmetleri konusunda öteden beri kafa yormuş, bunların kişisel pratik
yararlarından çok, insan nefsinin arındırılması ve yükseltilmesi yolunda fonksiyonel
hale getirilmesine çalışmışlardır. Bu bağlamda kulların yapmakla yükümlü tutulduğu
ibadetlerin sağladığı bazı faydalar ya da hikmetler tespit edilebildiği gibi, bu faydaların
veya gerçekleştirilmek istenen amaçların tamamının tespit edilemediği de bir
hakikattir.
Oruç ibadetinin temel hedefi insanları takvaya eriştirmektir. Bu bizzat Kur’ân-ı
Kerîm’de “Ey iman edenler! Allah’a karşı gelmekten sakınmanız ve takvaya erişmeniz
için oruç, sizden öncekilere farz kılındığı gibi, size de farz kılındı (…)” (Bakara: 2/183–
184) şeklinde ifade edilmektedir.
İnsanı manevi bir eğitim sürecine taşıyan oruç, kulun, kısa sürede kalbi ve
ruhu üzerinde birikmiş günah tortusundan sıyrılmasını sağlar. Böylece oruç, insanı
“kad eflaha men zekkâhâ” ayetinin sırrına erdirir. Bu, nefsini kötülüklerden
arındıranın, kurtuluşa erdiğinin bir ifadesidir. Nasıl ki sadaka ve zekât, inananları
günahlardan temizler, onları arındırıp, yüceltirse (Tevbe: 9/103) bedenin zekâtı olan
oruç da (İbn Mâce, Sıyâm, 44) insanı nefsinin hâkimiyeti altında ezilmekten kurtarır.
Oruç tutan kişi, nefsinin zincirlerini kırarak Allah’ın ipine sarılmış olur. Nefis
insanı bencilleştirip yalnızlığa iterken, insan Allah’ın ipine sarılmakla sosyal bir varlık
olduğunu iyiden iyiye hisseder. Oruç ayı olan ramazan boyunca toplu hâlde yapılan
ibadetler birlik duygusunu ruhlara işler. Zengin, fakirle aynı safta namaz kılar, aynı
sofrada yemek yer, zekât, fitre ve fidyeler gelir dağılımındaki dengesizliğe adeta can
suyu olur.
Oruç, nefsin isteklerine iradi olarak uzak durma olması yönüyle bir irade
eğitimine, açlık ve susuzluğun verdiği sıkıntıya dayanma yönüyle de sabır eğitimine
dönüşmektedir. Kişinin yaşam sürecinde başarılı bir periyoda sahip olabilmesi
şüphesiz irade eğitiminden geçmektedir. İradesi zayıf insanlar hayatta başarılı
olamadığı gibi, uhrevî açıdan da sonları iyi değildir. Çünkü ibadetler hemen hemen
bütünüyle iradesi güçlü insanların ifa edebileceği bir konum ve nitelik arz
etmektedirler. Bu noktada oruç, nefsin isteklerinin kontrol altına alınmasında, ruhun
arındırılıp yüceltilmesinde etkili olmaktadır. Nitekim orucun değişik biçimlerde de olsa
hemen bütün din ve kültürlerde riyazet ve mücahede yolu olarak benimsenmiş olması
bu gerçeği ifade etmesi yönüyle dikkat çekicidir.
Oruç ibadetiyle kanaat, tekrar kapımızdan evlerimize girer. Açlık çeken insan
yoksulun, muhtacın durumunu anlar ve kanaat etmenin önemini daha iyi kavrar. Artık
israf edemez olur. Allah Resulü’nün “Kanaat bitmeyen bir hazinedir (Beyhakî, Zühd,
2/88)” sözü müminin kulaklarında yankılanır. Nimetin eskisinden daha çok kadrini
bilen insan, Allah’a olan şükrünü artırır. Hırsın mahrumiyete, kanaatin rahmete vesile 2
olduğunu anlar. Allah Resulü’nün “iktisat eden geçim sıkıntısı çekmez” (İbn Ebî
Şeybe, el-Musannef, 5/331) müjdesi hayatında tezahür etmeye başlar.
Oruç ibadeti, insana iftar ve sahur ile, kılınan teravih namazlarıyla, diğer
ibadetlerle hayatı disipline etme imkanı tanır.
Oruç ayı olan ramazan ayı kulun Rabbine iltica ederek, günahlarının
bağışlanması için hayat yoluna yerleştirilmiş fırsat ve hazinelerle doludur. Kişi, Kur’an
üzerinde daha fazla düşünme imkânı yakalar. Ramazanın getirdiği bereketle,
günahların kalp ve beyin üzerinde örttüğü perdeyi kaldırmasıyla insan, bazı ayetleri
daha derinden hisseder ve anlar.
Oruç bedenin zekâtı olarak, vücutta birikmiş zararlı unsurların defi için
metabolizmaya büyük bir imkân sağlar. İnsanın, vücudunu diğer canlılardan daha
farklı olarak madde ve mananın sırlı ve ahenkli bir birleşimi olarak görmeye başladığı
bu ayda, vücutlar yenilenir, dimağlar parlar… Allah Resulü’nün “Sûmû tesıhhû” “oruç
tutunuz ki sıhhat bulasınız” sözünü teyit edercesine bedenlerimiz sağlık bulur.
(Taberani, Mu’cemu’l-Evsat, VIII, 174; Münzirî, et-Tergîb, 2/206)
Ramazan orucu ümitsiz insanların bağışlanma ümitlerini yeşerttikleri bir zaman
dilimidir. Oruç, ansızın gelecek sıkıntılara karşı insanlara dayanıklı olmayı öğreten bir
öğretmendir. Çocuklarımıza keyifle dinlerini öğrenme ve yaşama fırsatı veren bir aydır
ramazan…
Allah Resulü, inanıp karşılığını Allah’tan bekleyerek ramazanı değerlendirenlerin
geçmiş günahlarının bağışlanacağını söylemiştir. (Nesâî, İman, 21) Aynı şekilde Allah
Resulü, Sahabisi Ka’b b. Ucre’ye hitaben: “Ey Ka’b! Namaz kişinin Müslüman oluşuna
delildir. Oruç ise sağlam bir kalkandır. Sadaka vermek, suyun, ateşi söndürdüğü gibi
günahları silip süpürür. Ey Ka’b! Haramla beslenerek teşekkül eden et ve kemiklere
ancak ateşte olmak yaraşır. (Tirmizî, Cum'a, 79)” diye söylemiştir.
Orucun hikmetleri ile hükümlerini anlamak arasında sıkı bir bağ vardır. Orucun
fıkhına taalluk eden kuralların bilinmesi orucumuzu Allah Resulü’nün bize hikmet
olarak bıraktığı sünnetine uygun oruçlar tutmamıza imkân tanıyacaktır.
(Bu Metin Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığınca Hazırlanmıştır)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder